به گزارش «فرهیختگان»، طرح اندیشه تمدن‌ساز طرحی است که اخیرا به همت دفتر نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی، در سطح واحدهای این دانشگاه درحال اجراست. در این طرح مباحث اعتقادی مطرح‌شده در کتاب طرح کلی اندیشه‌های اسلامی در قرآن، توسط استادان علاقه‌مند به این مبحث در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی به بحث و تبادلنظر گذاشته می‌شود. کتاب طرح کلی اندیشه‌های اسلامی در قرآن که محور این طرح و مبنای مباحث مطرح‌شده در آن است، برگرفته از مباحث مطرح‌شده در 28 جلسه سخنرانی مقام‌معظم‌رهبری است که در رمضان سال 1353 شمسی در مسجد امام‌حسن مجتبی(ع) در شهر مشهد ایراد شده است.
از دیدگاه مقام‌معظم‌رهبری گسترش و ترقی تمدن نوین اسلامی به همت و خرد جمعی نیاز دارد که در سایه اخلاق، کار، تلاش، ایمان به خدا، عقلانیت، توانایی علمی، اقتصاد شکوفا و برخورداری از رسانه‌های قوی و روابط بین‌الملل به‌وجود می‌آید. طرح اندیشه تمدن‌ساز نیز برگرفته از کتاب اندیشه اسلامی در قرآن است که توسط مقام‌معظم‌رهبری نگاشته شده و برای آشنایی اساتید دانشگاه آزاد اسلامی با اندیشه‌های تفسیری، اجتماعی و سیاسی رهبر انقلاب پایهریزی شده است. خصوصیت ممتاز کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» نیز درخصوص اهمیت نگاه اجتماعی و تفسیر قرآن و حدیث با منظر اجتماعی و تمدن‌سازی است. کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن مباحث ضروری دین را از نگاه مقام‌معظم‌رهبری بیان کرده و بازتاب نگاه نو و بدیع ایشان به مفاهیم دینی است.
این کتاب با مبنا قراردادن آیات قرآن برای تبیین اصول اعتقادی اسلامی، کتابی است وحدت‌آفرین برای امت اسلامی. هدف از «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» آشنایی عمیق با اندیشه‌های سیاسی-اجتماعی رهبر انقلاب، ایجاد و گسترش نگرش تحول‌آفرین و تمدن‌ساز در میان اساتید، آشنایی با کارکردهای عینی و پیامدهای اجتماعی آموزه‌های دینی، گسترش تفکر «ولایت وحدت‌آفرین و وحدت تمدن‌ساز در میان دانشگاهیان، فراگیری مهارت تدبر در قرآن کریم و آشنایی با سیره مبارزاتی (سیاسی) معصومین است.
در طرح اندیشه تمدن‌ساز استادان در گروه‌های سه یا پنج‌نفره به‌همراه یک مربی، اندیشه‌های مقام‌معظم‌رهبری را در قالب کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی بر پایه قرآن کریم مورد بحث، بررسی و تبادلنظر قرار می‌دهند. باتوجه به شرایط کرونایی هرهفته یک جلسه در بستر فضای مجازی در گروه‌های مربوطه به بحث و تحلیل گذاشته می‌شود.
طرح اندیشه تمدن‌ساز مزایایی دارد؛ این طرح شامل آشنایی با سیره مبارزاتی ائمه معصومین(ع)، آشنایی با اندیشه سیاسی، اجتماعی رهبر انقلاب اسلامی و ایجاد نگرش تحول‌ساز و تمدن‌ساز بین استادان است که به‌صورت مباحثه‌ای اجرایی می‌شود. در این طرح افراد با دیدگاه‌ها، بیانات و سخنان مقام‌معظم‌رهبری که در کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن ارائه می‌شود، آشنا می‌شوند.
علت اجرای طرح چه بود؟
اما علت اجرای این طرح چه بود؟ به اذعان بسیاری از کارشناسان آموزش‌عالی، بی‌شک اهمیت آثار مقام‌معظم‌رهبری به‌گونه‌ای است که این آثار اکنون باید در حد بین‌المللی شناخته شده باشند. این درحالی است که ابعاد شخصیت علمی، منظومه فکری و آثار گرانبهای ایشان در پرتو توجه به شخصیت سیاسی ایشان مغفول مانده و آنچنان که باید در محافل علمی دانشگاهی مورد تعمق و تدبر قرار نگرفته است. طرح اندیشه تمدن‌ساز با هدف جبران این نقیصه و با هدف آشنایی عمیق اساتید دانشگاه با منظومه فکری رهبر معظم انقلاب پایهریزی شده و اکنون درحال اجرا است. کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» مشتمل‌بر نظام معرفتی قرآنی در حوزه علوم‌انسانی، اجتماعی، روانشناختی و دانش مدیریت در کتاب مذکور است. با اینکه نیم‌قرن از ایراد سخنرانی‌های مقام‌معظم‌رهبری گذشته، ولی محتوای آن نو، تازه و گره‌گشای مشکلات اجتماعی امروز است.
استادان جامعه؛ هدف طرح اندیشه تمدن‌ساز
از آنجاکه برخی استادان دانشگاه تمایل دارند در زمینه مسائل اعتقادی اطلاعات بیشتری کسب کنند یا بعضا گره‌های ذهنی یا شبهاتی در زمینه مسائل اعتقادی دارند که می‌خواهند آنها را برطرف کنند، بنابراین جامعه هدف در این طرح استادان واحدهای دانشگاهی هستند. شیوه اجرای این طرح هم به این صورت است که گروه‌هایی تشکیل شده و در هر گروه یک نفر هم به‌عنوان مربی حضور دارد تا مباحث را نظارت و هدایت کند. در هرکدام از این گروه‌ها در هرجلسه حدود 30 صفحه از کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن مطرح می‌شود؛ به این صورت که همه اعضای گروه آن قسمت ازپیش تعیین‌شده را مطالعه کرده و سپس درمورد آن بحث و تبادلنظر می‌کنند. شرکت در این طرح برای استادان کاملا داوطلبانه است و هیچ اجباری برای مشارکت استادان در این طرح وجود ندارد. به‌عبارت بهتر شرکت در این طرح منحصر به هیچ گروه آموزشی خاص یا استادی با تخصصی خاص نیست، بلکه هر استادی با هر تخصصی و از هر گروهی می‌تواند در طرح شرکت داشته باشد.
چرا کتاب طرح کلی اندیشه‌های اسلامی برای این طرح انتخاب شد؟
اما چرا کتاب طرح کلی اندیشه‌های اسلامی در قرآن به‌عنوان پایه و محور طرح اندیشه تمدن‌ساز انتخاب شد؟ تفاوت این کتاب با سایر آثار مکتوب مشابه این است که آثار دیگر بیشتر به‌صورت ذهنی و علمی به مسائل اساسی اعتقادی پرداخته‌اند، اما محتوای کتاب طرح کلی اندیشه‌های اسلامی در قرآن بیشتر اجرایی و عملی است تا ذهنی و تئوریک. نکته دیگر اینکه مباحثی که در این کتاب مطرح شده‌اند، رویکرد اجتماعی بیشتری نسبت‌به آثار مشابه دارند.
رشد علمی اساتید در طرح اندیشه تمدن‌ساز
محمد شریفانی، مسئول نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص جزئیات این طرح توضیح داد. او با بیان اینکه طرح اندیشه تمدن‌ساز مقدمه رشد علمی اساتید است، گفت: «دفتر نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری طرحی را به‌عنوان گفتمان علمی به شیوه مباحثه راه‌اندازی کرده است. این طرح در 6 گرایش قرآن، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه، مولفه‌های تمدن‌ساز در بیانیه گام دوم انقلاب، بینش مطهر و جریان‌سازی فکری و فرهنگی پایهریزی شده است.»
او با بیان اینکه کتاب در طرح اندیشه تمدن‌ساز مباحث اعتقادی کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» که متعلق به مقام‌معظم‌رهبری است به بحث گذاشته می‌شود، اظهار کرد: «درواقع الگوی کار فعلا از این کتاب شروع شده است و اساتید به‌ویژه در شرایط کرونا در گروه‌های سه و چهارنفره درخصوص این کتاب به مباحثه خواهند پرداخت. درواقع اساتید در این گروه‌ها مباحث را نقل کرده و به شیوه بحث نقطه‌نظرات خود را مطرح کرده و هرکس نقطه نظری دارد بیان می‌کند.»
مسئول نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی در پاسخ به این سوال که علت انتخاب کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» چه بوده است، توضیح داد: «علت انتخاب این کتاب بر این اساس بوده که اصولا در حوزه انتقال معارف که در دروس معارف مطرح است، همیشه باید نوآوری داشته باشیم و هر چند سال یک‌بار باید شیوه انتقال معارف باتوجه به نسل جدید که در دانشگاه حضور پیدا می‌کنند تغییر کند.»او ادامه داد: «درواقع کتاب‌های معارف باید برحسب نیاز، ظرفیت و روحیات دانشجویان پایهریزی شوند. اگر به کتاب‌های معارف حدود 25 سال پیش مراجعه کنیم، خواهیم دید که این کتاب‌ها، جذابیت لازم را برای نسل جدید ندارد. اندیشمندان مختلفی در انتقال معارف اسلامی صاحب‌نظر و دارای سبک هستند و یکی از اندیشمندان صاحب سبک در این حوزه، مقام‌معظم‌رهبری است.»
استقبال گسترده اساتید از طرح اندیشه تمدن‌ساز
شریفانی با بیان اینکه مقام‌معظم‌رهبری مباحثی را در 28 جلسه در رمضان سال 1353 شمسی در مسجد امام‌حسن مجتبی(ع) در شهر مشهد ایراد کرده‌اند، اظهار کرد: «از شاخصه‌های مقام‌معظم‌رهبری این است که یک ذهن نظام‌وار و منظم دارند که این ذهن در حوزه‌های مختلف ازجمله بحث‌های تربیتی، سیاسی و... همواره مشاهده می‌شود. ایشان در بحث‌های قرآنی نیز این روش را قبل از انقلاب در یک دوره 28 جلسه‌ای داشتند که درحال حاضر به‌صورت یک کتاب تدوین شده است و در بسیاری از دانشگاه‌ها به‌عنوان یکی از کتاب‌های معارف تدریس می‌شود.» او در ادامه تصریح کرد: «برای اینکه اساتید با این روش بیشتر آشنا شوند و همچنین برای اینکه این روش زمینه‌ای برای ابداع یک روش ازسوی آنها شود، این کتاب در بین اساتید مورد مباحثه قرار گرفت؛ درحال حاضر نیز طرح اندیشه تمدن‌ساز مورد استقبال گسترده اساتید قرار گرفته است.»
حضور 700 گروه در قالب 3 هزار استاد در طرح اندیشه تمدن‌ساز
مسئول نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه حدود 700 گروه در قالب حدود سه‌هزار استاد تاکنون در طرح اندیشه تمدن‌ساز حضور پیدا کرده‌اند، اضافه کرد: «این اساتید در گروه‌های سه و چهارنفره با یکدیگر به بحث و تبادلنظر می‌پردازند؛ این طرح الگوی خوبی شد برای اینکه طرح‌ها و گفتمان‌های علمی دیگری برحسب ذائقه‌های مختلف اساتید راه‌اندازی شود. به‌عبارت بهتر اساتید دارای علایق و ذائقه‌های مختلفی هستند؛ به‌طور مثال برخی علاقه خاصی به نهج‌البلاغه داشته و برخی دیگر با صحیفه سجادیه انس دارند. ازسوی دیگر بیانیه گام دوم انقلاب مورد عنایت مقام‌معظم‌رهبری است و اندیشه مطهر نیز در این زمینه یکی از بسترها و روش‌های انتقال معارف محسوب می‌شود که همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است.»
او در ادامه بیان کرد: «بنا داریم این طرح‌ها را یکی پس از دیگری در بین استادان رواج دهیم و در این ترویج شاید بتوانیم به گوشه‌ای از وظایف خودمان عمل کرده باشیم. برای اینکه ذهن اساتید با مبانی اسلام و انقلاب بیشتر آشنا شود، طبیعتا باید در حوزه‌های مختلف مثل قرآن، نهج‌ابلاغه، اندیشه مطهرو... بستر این کار فراهم می‌شد که خوشبختانه با کتاب طرح کلی اندیشه‌های اسلامی در قرآن، کار به‌خوبی آغاز شد.»
شریفانی در ادامه تاکید کرد: «امیدوارم اساتید بعد از طرح اندیشه تمدن‌ساز، در طرح‌های 6گانه دیگری که به‌مرور آیین‌نامه‌های آنها ارائه می‌شود شرکت کرده و از این فرصت در دوران کرونا استفاده شود تا بتوانیم یک گام به افزایش معرفتی اساتید نزدیک شویم.»
برنامه‌ریزی 28 جلسه‌ای به‌صورت هفتگی
مسئول نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص زمان‌بندی طرح اندیشه تمدن‌ساز نیز صحبت به میان آورد و گفت: «این طرح در 28 جلسه به‌صورت هفتگی برگزار می‌شود و هر استانی در یک زمان مشخص کار خود را آغاز کرده است. طبیعتا کل دوره باتوجه به محدودیت‌های مختلفی که در ایام کرونا اعمال شده و می‌شود، 6 ماه طول خواهد کشید. البته زمان بستگی به نحوه مطرح کردن مباحث در این جلسات دارد؛ اما پیش‌بینی ما برای پایان طرح حدود 6 ماه است.» او در ادامه اظهار کرد: «بعد از پایان طرح اندیشه تمدن‌ساز، طرح‌های بعدی آغاز می‌شود که ممکن است برخی از آنها حتی تا سه سال ادامه داشته باشد. همچنین درصدد تدوین یک آیین‌نامه منضبط هستیم تا با موافقت رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و همچنین معاونت فرهنگی دانشگاه بررسی کنیم تا ببینیم چه روشی را می‌توان برای اساتید استفاده کرد تا در ارتقای اساتید نیز تاثیرگذار باشد که یک انگیزه‌‌ای برای آنها ایجاد شود و شاهد حضور بیشتر اساتید در این جلسات باشیم.»
اعطای گواهی پایان دوره به اساتید
شریفانی با تاکید بر اینکه طرح اندیشه تمدن‌ساز باعث ارتقای اساتید نیز خواهد شد، اضافه کرد: «درواقع یک گواهی پایان دوره به اساتید اعطا خواهد شد که در ارتقای اساتید نیز تاثیرگذار است. مشارکت اساتید نیز به این صورت است که مسئولان دانشگاه هر استانی با همکاری مسئول هر نهاد در بین گروه‌های معارف در درجه اول و سپس اساتید غیرمعارفی حضور پیدا کرده و اساتید نیز برحسب علاقه در گروه‌های چندنفره در این طرح شرکت کردند. درحال حاضر تمام 31 استان در این طرح حضور دارند.»
* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار